I. THEIHAI TICHHETU LANGSAR DEUH DEUH TE:

A. India ram pum huapa theihai tichhetute

1. Rannung:

     (1) A tuihnang dawttu katnelh (Mango hoppers

     (2) A tuihnang dawttu var no ngiak (Mango mealy bug)

     (3) A rah lung (fruit fly)

     (4) A par tichhetu rannungte (Inflorescence midge)

     (5) A kung leh par zar nget lung (Stem borer)

     (6) A pil/hawng eitu pangang (Bark eating caterpillar)

2. Natna:

     (1) Vutbuak natna (Powdery mildew)

     (2) A hnah rau,a rah khi leh kak (Anthracnose)

     (3) A tang/zik thi/ro (Die back)

     (4) A hnah dum, meihawl phul ang (Sooty mould)

3. Hnim: Theihai hmun awmna azirin hnim chi hrang hrang a awm. Hnim hlawm thumah then a ni.

     (1) Di leh thang lam chi (2) Phungladin (Sedges) (3) Hnah hlai, hnah bial leh a zam chi.

B. Mizoram-a theihai tichhetute

1. Rannung:

     (1) A rah nget (Mango nut weevil)

     (2) A kawr/hawng hnuaia a tuihnang dawttu rannung var (Mango mealy bug)

     (3) A zikno dawttu, katnelh (Mango hopper)

     (4) A kung leh a zar nget (Stem borer)

2. Natna:

     (1) A zik, atang leh a zar thi(Die back)

     (2) A hnah dum, meihawl dip phul ang (Sooty mould)

     (3) A rah khi/keh (Bacterial Canker)

     (4) A hnah hnuailam bawl (Red rust)

Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO

Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 256-263

II. THEIHAI TICHHETU THLITHLAI

A. Theihai hmuna kala a tichhetu thlithlai:

     A tir tea theihai tichhetu- rannung, natna etc. inthlahpun dan leh a nasat chhoh dan tur hriat theih nan theihai hmuna kal a, theihai tichhetu thlithlai hi a tul hle a ni. A khat tawka an theihai hmun tlawh a, a tichhetu rannung leh natnate thlithlai turin huan neitute chu hriattir tur a ni. Theihai hmuna rannung tangkai leh hrik tangkai ten theihai eichhetu rannung leh natna te an tirem thei dawn lo nia a lan chauhin rannung thahna hlo leh damdawi fimkhur taka kah tur a ni.

B. Theihai hmun tlawh thuak thuak:

     Theihai hmuna a tichhetu rannung leh natna leh rannungtha leh thilnung tangkai awm zat hrechiang turin leh a tichhetu rannung leh natna chu an pung zel nge an tlem zel tih hre turin department-a thawkte leh loneitute chuan kar hnih danah theihai hmun an tlawh thin tur a ni. Theihai hnah a chawrno lai tak hi rannung leh natnain an tihchhiat awlsam hun lai a nih avangin hemi hun lai ngei hian theihai hmun hi tlawh a, thlithlai tur a ni. A tichhetu rannung leh natna thlithlai tura theihai hmun tlawh a tul thu hi chanchinbu ah chhuaha, Radio leh T. V. ah puan tir tur a ni.

C. Thang (trap)-a rannung man

     1. Puan ban eng or thleng dar eng: Theihai kung panga dan zelah puan ban eng pakhat thlun tur a ni. A nih loh pawhin thleng dar eng, a chhunglam grease/mutih hriaka nuai mawm chu theihai kungah hun tur a ni. Puan ban leh thlengah chuan theihai dawttu rannung te tak te te an bet/tang dawn a ni. Tichuan eng ang rannungin nge theihai chu dawt thin tih a a hriat theih dawn a ni.

     2. Pheromone thang: Theihai lung thlahtu, pikhawizu (Fruit fly) man nan Pheromone thang theihai kungah khai tur a ni. A bika siam pikhawizu hiptu rimtui (lure) chu thang chhungah vuah tur a ni.

     Hetiang deuh bawk hian theihai rah laiin saidawium ruakah tui 100m1 leh methyleuginol (0.1%) + Malathion (0.1%)chawhpawlh dah a, theihai kungah khai tur a ni. Hetiang a tui leh bawlhlo inchawhpawlh awmna saidawium hi theihai hmun hectare khatah 10 khai ila, pikhawizu lian suat nan a tangkai hle a ni. Pikhawizu manna saidawium hi zing lamah theihai kungah khai tur a ni.

III. THEIHAI VENNANA IPM HMAN TURTE

A. Huanneitu thiamsa

     1. Theihai rah lawh veleh theihai kung inkara lei chu leh phut tur a ni. Tichuan a tuihnang dawttu (mealy bug) var, a par tichhetu (midge), leh pikhawizu lian (fruit fly) tui leh a note (Pupae) leia awm chu a pho chhuak anga, an thi zui dawn a ni.

     2. October-a theihai hmuna tui pek teuh hian a tuihnang dawttu var (mealy bug), a par tichhetu leh pikhawizu lian, leia inphum te a tihlum thei bawk.

     3. A zik no ( a hnah chawrno) dawttu katnelh (hoppers)a tlem theih nan theihai hmun thlawhfai tur a ni a, a zar intawk te December-ah sah thlak then tur a ni a, lei lehphut bawk tur a ni.

     4. November - December chhungin theihai kung bul hnai lei lehphut tur a ni a, lei lehphut-ah chuan Methyl Parathion 2% phut (dust), theihai kung pakhat bulah 250gm phul zel tur a ni, tichuan a tuihnang dawttu rannung var (mealy bug) note-in a thih phah dawn a ni.

     5. Theihai rah nget tla chu chhar a, leiah phum tur a ni.

B. Hmanraw dang hman

     1. November - December-ah a tuihnang dawttu rannung var (mealy bug) theihai kunga a lawn theih loh nan theihai kung, lei lam hnaih chu sarang (Polythene) 25cm a hlai, 400 gauge a chhahin tuam tur a ni.

     2. Theihai rah hmin hmasa apiang lawh nghal tur a ni, tichuan a lung (fruit fly) a tlem dawn a ni. Theihai rah, a lung awmna chu chhar khawma phum bo zel tur a ni.

     3. Theihai hnah charkhawmtu rannung suat nan theihai hnah incharkhawm chu sah thlaka hal ral tur a ni.

     4. September - October-ah theihai buk intawk leh inzar thuah chu sah thlak tur a ni a, a zik leh a tang ro pawh, a ro lo chinah sah thlak tur a ni a, sah chhumna laiah chuan Copper Oxychloride, tui nena chawhpawlh, ban chat chat khawpa nem chu tah zel tur a ni.

     5. Natna in a tihchhiat theihai hnah leh a tangte sahthlaka hal ral tur April-ah vutbuak natna-in a tihchhiat theihai hnah leh a tang sahthlaka hal ral tur a ni.

C. Rannung tangkai leh thil nung tangkai hman

     Theihai eichhetu rannung suattu rannung tangkai tak tak leh rannunga natna thlen thei hrik/hmuar tangkai tam tak a awma, heng te hi a theih angin humhalh tur a ni. Chung zinga a larzual te chu heng te hi a ni:- Rannunga natna thlen chi te chu Beauveria bassiana, Verticillium lecani, Trichoderma spp. Rannung ei thin te chu: - Coccinellids, Maimawrn„ Rodoliafumida, Suminus renardi, Mallada boninensis, Chrysopa spp. Terastichus spp, Gonatocerus spp, Podynema spp, platygaster sp, Eupulmus sp, Systasis dasyneaurae, Micronimus timidis, Baccha pulchrifrons etc.

D. Rannung tha lo leh natna damdawi kah/hman

     1. Theihai zikno dawttu suat nan heng a hnuaia rannung thahna hlo engemaw ber hi tum thum kah tur a ni, tum khatna a kuhmum kuang chawr hunah, tum hnihna a par kuang sei hunah, tum thumna a rah sen hunah

          (a) Carbaryl 50WP @2gm leh tui 1 litre chawhpawlh.

          (b) Malathion 50EC @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh

          (c) Phosphamidon 40EC@ 1ml leh tui 1litre chawhpawlh

     2. Theihai kung hual vela lei lehphut hnuah leia awm, a tuihnang dawttu rannung var (mealy bug) suat nan Methyl parathion (2%) phut @ 250gm chu a kung pakhat bulah zel phul tur a ni. Theihai kung, a bulthut (lei hnaih lam) chu saranga tuam tawh chuan rannung thahna hlo kah kher a ngai lo. Amaherawhchu a kung chu saranga tuam loh chuan @2ml leh tui 1litre chawhpawlh-in theihai chu kah tur a ni.

     3. Theihai par tichhetu (midge) suat nan Dimethoate 30EC @2ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.

     4. Pikhawizu lian, (a rah a awm, a lung thlahtu) suat nan hetiang hian tur chah tur a ni. Kurtai tui + Carbaryl (0.2%) + Protein hydrolysate chawhpawlh chu April kar tir atangin saidawium chhungah dah a, theihai kungah khai tur a ni. Ni 21 danah a tharin thlak zel tur a ni.

     5. Theihai zik eitu pangang suat nan a zik chawrno laiin heng a hnuaia rannung thahna hlo engemaw ber hi tum 3 tal kar hnih danah kah tur a ni.

          (a) Carbaryl 50WP @ 2gm leh tui 1 litre chawhpawlh.

          (b) Monocrotophos 40 EC @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh

          (c) Malathion 50EC 1 ml leh tui 1litre chawhpawlh.

     6. Theihai zar leh a kung khertu pangang leh a kawr/hawng eitu pangang suat nan a kung leh a zara a ek nawi bet chu tihfai tur a ni, a zar a hreuhna kua tihfai hnuah Nuvan @5ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah luha, hlum sawhbana zut phui tur a ni.

     7. August-ah a tuihnang dawttu suatnan a hmaa tarlan tawh angin Monocrotophos leh Malathion a inchhawkin kah tur a ni.

     8. Theihai rah nget (Stone weevil), tuaingawt dum suat nan March – April ah Fenthion 50EC@ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni. A tul dan azirin kar hnih danah kah nawn zel tur a ni.

Natna:

     1. Vutbuak natna ven nan Dinocap 45EC @ 3ml leh tui 10 litres chawhpawlh or Sulphur 80WP @ 2gm leh tui 1 litre chawhpawlh in theihai chu kah tur a ni.

     2. A par ro natna (anthracnose) ven nan Carbendazim 50WP @ 2gm leh tui 1litre chawhpawlh chu a par tantirh atangin ni 15 danah kah tur a ni.

     3. A rah ro leh a zik thi natna ven nan Copper oxychloride3 @3gmleh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.

     4. Benomyl@3gm leh tui 10 litres chawhpawlh hi ni 15 danah theihaikung khat zel kah nan hmang ila, (thei hai kung tam dan azirin siam belh zel bawk ila), a rah lawh hun hma ni 15 ah kap bawk ila, hei hian a rah lawh hnua chhe tura veng thei. A nih loh pawhin tui lum pip pep 1 litre ah carbendazim 1gm chawk ral ila, arah lawh hma ni 15 ah kap ila, lawh hnua a rah chhe tura veng thei.

E. Hnim suat

     1. Theihai hmun siam dawn chuan thuk deuh hlekah lei lehphut a, hnim zung leh a bul bal paih fai vek tur a ni.

     2. Thal laiin theihai kung inkara lei lehphut tur.

     3. A remchan chuan tui pek danah theihai kung bula tui tlintir ai chuan theihai bula fartir keuh keuh (drop) hi a tha zawk a. Hnim pawh a tlem duh zawk a ni.

     4. Hnim a to tam loh nan theihai kung karah purunsen tomato, buluih, carrot, bean, parbawr, etc chin tur a ni. Hei hi a buk len hmain a tih chi ang.

IV THLATINA THEIHAI VEN NANA IPM HMAN TURTE:

Thla hming
IPM
July A rah lawh vek hnuah leia awm rannung tui, pangang, buhchium etc. phochhuaka tihhlum nan lei lehphut tur a ni.
August - September l) Theihai hnah, rannungin a charkhawm chu sahthlaka halral tur a ni.

2) A hnah charkhawmtu rannung suat nan car- baryl@2gm leh tui 1 litre chawhpawlh or Monocrotophos @2ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur.

3) Theihai zar inbukthuah leh intawk chu sahthlak tur a ni.

October 1) Tui pek a, tlintir chuan leia awm rannung tui, pangang leh buhchium a tihlum thei a ni.

2) A zik, a tang leh a zar thi te Chu a hring chinah tan a. hal ral turt tanna Iaiah chuan Copper oxychloride, chhang hmeh anga hmeh ban chu tah tur a ni.

3) Theihai natna chi hrang hrang laka ven nan Copper oxychloride @ 3gm leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.

4) Natna in a tihchhiat a zik, a tang leh a zar sahthlaka halral tur.

5) Hlo thlawh fai reng tur a ni.

November 1) Leia awm rannung tui, pangang leh buhchium leh hnim suat nan lei lehphut tur a ni.

2) A zik thi leh natna dang ven nan Copper oxychloride @ 3gm Ieh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.

December 1) A tuihnang dawttu pangang var (mealy bug) theihai kunga a lawn theih loh nan theihai kung bul lam chu sarang a tuam tur a ni (25cm a hlai, 400 gauge a chhah)
January 1) Theihai kung bul tuam nana hman sarang chu tihfai zel tur a ni.

2) A kuhmum tan atangin Fenitrothion @ 3ml Leh tui 1litre chawhpawlh or Dimethoate @ 2ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur, hei hian a par tichhetu lakah a veng dawn a ni.

3) Vutbuak natna laka ven nan a zik leh a hnah ro paihfai tur, hlo thlawh fai tur.

February 1) A hnah/zik chawrno tan atangin a tuihnang dawttu katnelh (hoppers) suat nan Neem rah mu densawm tui sawr (NSKE) @ 5ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni a, awm loh chuan Nimbicidine @2ml leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.

2) A hnah chawrno laia katnelh suat nan thil nung tha Verticllium lecani kah (spray) chu katnelh inthlahpung thar suat nan July ah kah leh tur a ni.

March A rah sen laiin (be mu tiat lek a nih lai) neem rah mu densawm sawr (NSKE) @ 5ml leh tul 1litre chawhpawlh or Nimbicidine@ 2ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni.
April 1) Monocrotophos 40EC @2ml leh tui 1litre chawhpawlh kah tur a ni a, a tul dan azirin ni 5 hnuah kah nawn leh tur a ni.

2) Vutbuak natna ven nan a vawihnihna atan Sulphur@ 2gm leh tui 1 litre chawhpawlh kah tur a ni.

3) Vutbuak natna vanga a hnah leh a par bawr ro leh thi chu sah thlaka hal ral tur a ni.

May A rah lung thlahtü Pikhawizu lian suat nan Malathion + Kurtai tui chawhpawlh burah daha, theihai zarah khai tur a ni.
June 1) Pikhawizu lian manna bur khai chhunzawm tur.

2) A lung a awmloh nan theihai rah hmin hmasa apiang lawh vat vat tur.

3) A lung awmna theihai rah hmin chharkhawma, leiah phum tur a ni.

Download